Τι είναι το psa
To psa ειναι μια πρωτείνη που φυσιολογικά παράγει ο προστάτης αδένας και χρησιμεύει για την ρευστοποίηση του σπέρματος μετα την εκσπερμάτιση. Κανονικά η συγκεντρωσή του στο αίμα ειναι χαμηλή. Σε περιπτωσεις που υπάρχει διαταραχή στην δομή του προστάτη απο οποιαδήποτε αιτία (καρκίνος, φλεγμονή, τραυματισμός) η συγκεντρωσή του αυξάνεται. Αυτό το χαρακτηριστικό το χρησιμοποιούμε σαν καρκινικό δείκτη.
To psa test (ειδικό προστατικό αντιγόνο) λοιπόν είναι ένας καρκινικός δείκτης που αφορά τον καρκίνο του προστάτη.
Πότε πρέπει να κανουμε το psa
Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός καρκίνος στον άνδρα και στα αρχικά στάδια δεν δίνει κανένα σύμπτωμα. Επειδή το PSA κατα κανόνα είναι αυξημένο στον καρκίνο του προστάτη η μέτρησή του σε συνδυασμό με την δακτυλική εξέταση του προστάτη χρησιμοποιείται σαν εξέταση προληπτικού ελέγχου για εγκαιρη διάγνωση του προστατικού καρκίνου.
Ο προληπτικός έλεγχος αυτός πρέπει να ξεκινάει στον άνδρα στα 50 ετη ενω για αυτούς που εχουν συγγενή 1ου βαθμού με καρκίνο του προστάτη στα 45.
Το PSA χρησιμοποιείται για:
1. Έγκαιρη διάγνωση του προστατικού καρκίνου
2. Έλεγχο της αποτελεσματικότητας μιας θεραπείας η μιας επέμβασης
3. Έλεγχο της υποτροπής μετα από θεραπεία
Τι προετοιμασία χρειάζεται για να γινει η εξέταση του PSA?
Επειδή κάποιες καταστάσεις επηρεάζουν την τιμή του PSA πρέπει να τις έχουμε υπόψιν όταν πρόκειται να κάνουμε την εξέταση
- Αποφεύγουμε να κάνουμε την εξέταση όταν υπάρχει συμπτωματολογία η διάγνωση προστατίτιδος. Η εξέταση γίνεται ενα μήνα μετά το τέλος της αγωγής
- Αποχή απο σεξουαλική δραστηριότητα 7 μέρες
- Δεν κάνουμε την εξέταση αν έχει γίνει πρόσφατα καθετηριασμός ουρήθρας, κυστεοσκόπηση η άλλη επεμβατική πράξη στο κατώτερο ουροποιητικό.
Πώς γίνεται η εξέταση?
Η εξέταση γίνεται με λήψη αίματος. Δεν απαιτείται νηστεία ούτε άλλη ιδιαίτερη προετοιμασία.
Πως και απο ποιόν αξιολογείται το αποτέλεσμα της εξέτασης?
Το αποτέλεσμα της εξέτασης αξιολογείται απο τον ειδικό ουρολόγο. Δέν υπάρχουν ασφαλή όρια οσον αφορά την τιμή του PSA. Γενικά οσο χαμηλότερη η τιμή του τόσο μικρότερη η πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου. Η τιμή του αυξάνεται σε λογικά όρια με την ηλικία, με την αύξηση του μεγέθους του προστάτη και με την παρουσία φλεγμονής στον προστάτη.
Ο ειδικός θα αξιολογήσει την τιμή του PSA σε συνδυασμό με την ψηλάφηση του προστάτη, την ηλικία, την παρουσία υπερπλασίας ,την υπόνοια ύπαρξης φλεγμονής. Πιθανόν να κάνει υπερηχογράφημα δια του ορθού για να δει αν υπάρχουν αποτιτανώσεις στο σημείο που ψηλαφά μια σκληρία και να αποφύγει μια μη αναγκαία βιοψία.
Υπάρχουν 2 ακόμα μετρήσεις σχετικές με το PSA που βοηθούν τον ειδικό στην απόφαση για το αν θα κάνει η όχι βιοψία στον προστάτη αυτές είναι:
- Το PSA ratio δηλαδή το ποσοστό του ελεύθερου προς το ολικό PSA (μεγαλύτερο απο 25% ελαττώνει την πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου ενώ μικρότερο του 20% τις αυξάνει)
- Το PSA velocity δηλαδή ο ρυθμός αύξησης του PSA στο πέρασμα του χρόνου.
Δηλαδή αν ενας άνδρας 65 ετων με μικρό προστάτη χωρίς εμφανή φλεγμονή έχει PSA 6 με PSA ratio 17% και τον περασμένο χρόνο το PSA ηταν 4,5 η πιθανότητα να εχει καρκίνο είναι υψηλή και χρήζει βιοψίας.
Ένα αυξημένο PSA μπορεί να σημαίνει ότι υπάρχει καρκίνος του προστάτη, αλλά τις περισσότερες φορές η αύξησή του, οφείλεται σε άλλες καταστάσεις, όπως υπερπλασία προστάτη η φλεγμονή.
Επειδή παρότι λέγεται «ειδικό» δεν είναι ειδικό νόσου αλλά ειδικό οργάνου (μας λέει ότι κάτι συμβαίνει στον προστάτη) από μόνο του δεν επαρκεί για να τεθεί διάγνωση του καρκίνου. Είναι όμως πολύ χρήσιμη εξέταση γιατί μας δείχνει ποιούς ασθενείς θα ελέγξουμε περισσότερο για έγκαιρη διάγνωση του προστατικού καρκίνου.
Υπάρχει σπάνια βεβαίως και πιθανότητα να υπάρχει φυσιολογική τιμή του PSA και να υπάρχει προστατικός καρκίνος.
Γενικά το PSA είναι ευαίσθητο τεστ, αλλά μπορεί να χάσει κάποιους καρκίνους, γιαυτό πρέπει πάντα να συνεκτιμάται με την δακτυλική εξέταση και το διορθικό υπερηχογράφημα του προστάτη από τον Ουρολόγο.
